Suriye'nin güneyinde, özellikle Dürzilerin çoğunlukta yaşadığı Süveyda vilayeti, Bedevi aşiretlerle yaşanan silahlı çatışmalar nedeniyle yeniden dünya kamuoyunun dikkatini çekti. 30’dan fazla kişinin hayatını kaybettiği olayların fitilini, Peygamberimiz Hz. Muhammed’e hakaret içerdiği iddia edilen bir ses kaydı ateşledi. Söz konusu kaydın bir Dürzi din adamına ait olduğu öne sürülse de, ilgili kişi bu iddiayı reddetti. Ancak çatışmalar Şam kırsalındaki Ceramana ve ardından Sahnaya kasabasına da sıçradı.
Çatışmaların ardından İsrail, “İsrailli ve Suriyeli Dürziler arasındaki yakın bağ” gerekçesiyle Suriye’ye yönelik hava saldırıları düzenledi. Başbakan Binyamin Netanyahu, Esad yönetiminin güneydeki gelişmelere müdahale etmesine karşı olduklarını ve Dürzilere yönelik tehditleri kabul etmeyeceklerini duyurdu.
DÜRZİLER KİMDİR? KÜRT MÜ, ALEVİ Mİ?
Dürzilik, 11. yüzyılda Şii İsmaililik mezhebi içinden doğan bir inanç sistemidir. İsmini, Orta Asya kökenli bir din adamı olan Muhammed bin İsmail el-Derezi’den alır. Ancak Dürziliğin kendine özgü, İslam’dan büyük ölçüde farklılaşmış ezoterik ve gizemli bir yapısı vardır.
- Kürt değiller: Etnik olarak Arap kökenlidirler.
- Alevi değiller: Dürzilik, İslam’ın herhangi bir mezhebine tam olarak bağlı değildir. İnanç sistemleri gizlidir; ibadetleri halka açık değildir.
- Kutsal kitapları gizlidir: Sadece inançta “olgunlaşmış” bireyler dinî metinlere erişebilir.
- Çok eşlilik, hac ve oruç gibi İslami ibadetleri uygulamazlar.
DÜRZİLER NERELERDE YAŞARLAR?
Dürziler başta Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail ve İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nde yaşar. Suriye'de yaklaşık 700 bin Dürzi olduğu tahmin ediliyor. En yoğun nüfus Süveyda, Şam kırsalı, Ceramana, Sahnaya ve Idlib çevresindedir. İsrail’de yaklaşık 150 bin Dürzi vardır. İsrail vatandaşı olanlar, ordu hizmeti de dâhil olmak üzere kamusal hayata entegre olmuştur.
TARAFSIZLIK MI, SAVUNMA MI?
Suriye’deki iç savaş boyunca Dürziler büyük oranda tarafsız kalmaya çalıştı. Ancak kendi bölgelerini korumak için yerel savunma komiteleri kurdular.
Radikal gruplar tarafından hedef alındıkları dönemlerde özellikle 2012-2015 arasında, IŞİD ve Nusra Cephesi saldırılarına maruz kaldılar. 2015’te Nusra militanları ile İdlib'deki Kalb Lovze köyündeki Dürziler arasında kanlı çatışmalar yaşandı.
DÜRZİLER REJİME KARŞI AYAĞA KALKTI MI?
Dürzilerin çoğunluğu Esad rejimini desteklerken, son yıllarda özellikle genç kuşaklar arasında Esad karşıtı sesler yükselmeye başladı. 2023'te Süveyda’daki Karama Meydanı'nda, rejime karşı protestolar düzenlendi.
Rejim yanlısı ruhani liderlerden Şeyh Yusuf Carbu dışındaki dini otoriteler de bu protestolara destek verdi.
DÜRZİLERİN RUHANİ VE ASKERÎ LİDERLERİ KİMLER?
Ruhani liderler:
- Şeyh Hikmet el-Hicri
- Şeyh Hamud el-Hanavi
- Şeyh Yusuf Carbu
Askerî figürler:
- Laith Al-Balaous
- Süleyman Abdülbaki