Van’da ismini vermek istemeyen bir esnaf, yöresel kıyafet üretiminin perde arkasını anlattı: Dolar kuru, ithalat zinciri ve ekonomik kriz birleşince fistan fiyatları katlandı. "Eskiden 10 dükkân gezip fistan beğenirdiniz, şimdi herkes aynı ürünü farklı fiyatla satıyor" diyor.
Fistan, Van’da sadece bir düğün kıyafeti değil; aynı zamanda kuşaktan kuşağa aktarılan bir kültür, bir kimlik göstergesi. Ama artık o renkli kıyafetlerin altındaki eller yorgun, tezgâhların sesi kısık, terzilerin umudu ise pamuk ipliğine bağlı. Yıllardır yöresel kıyafet üretimiyle geçinen esnaflar, döviz kuru, ithalat zinciri ve artan maliyetler yüzünden hem emeğini hem de geçimini kaybetmek üzere. Çin’den çıkan bir kumaşın Van’a gelene kadar geçtiği her durakta birileri kazanırken, son halka olan yerel üretici ayakta kalmaya çalışıyor.
VAN'DA FİSTAN SEZONU: “DÜĞÜN YAPAMAYAN ÇOK, MASRAFI DUYAN KAÇIYOR”
Van’da yöresel kıyafet ve kıras-fistan imalatı yapan bir esnaf, yaşadıkları sıkıntıları anlatırken düğün sezonunun sessizliğine dikkat çekiyor:
“Eskiden düğün sezonu gelince işler canlanırdı. Şimdi kimse masraf yapmak istemiyor. İnsanlar artık düğün yapmaktan bile kaçıyor. Ürün beğeniliyor ama alınamıyor çünkü fiyatlar herkesi zorluyor.”
“AYNI ÜRÜN 10 DÜKKÂNDA 10 FARKLI FİYATTA”
Ürünlerin fiyat aralıklarının belirlenemediğini, piyasanın tamamen dolar bazlı hareket ettiğini söylüyor:
“Fistanın ucuzu, pahalısı kalmadı. 10 dükkân gezseniz 9’unda aynı ürün var ama fiyatı farklı. Her şey dolara bağlı. Dolar arttı mı, fiyat uçuyor. Ama biz bunu müşteriye birebir yansıtamıyoruz, zarar ediyoruz.”
“BİR KIYAFET ÇİN’DEN GELENE KADAR 15 KİŞİ PARA KAZANIYOR”
Esnaf, özellikle ithal ürünlerde yaşanan zincirleme maliyet artışına dikkat çekiyor:
“Çin’den gelen bir ürün Dubai’ye, oradan Türkiye’ye ulaşıyor. Arada 15 kişi para kazanıyor. Bizim elimize ulaşana kadar maliyet üçe katlanıyor. 20 liraya aldığım mal bugün bana 50 liraya geliyor. Ama hâlâ 2500 TL’ye satmaya çalışıyoruz, çünkü halk zaten alamıyor.”
“DEVLET DESTEĞİ? HİÇBİR YERDE YOKUZ”
Fistan üreticisi, “Ne destek, ne teşvik... Biz hep göz ardı edilen bir sektörüz. Kendi yağımızda kavrulmaya çalışıyoruz. Herkes kazancını katlarken biz ayakta durmaya çalışıyoruz. Van Terziler Konfeksiyoncular Kunduracılar ve Giyim Sanatkarları Esnaf Odası’nın destekleri yok biz de kendi ayaklarımızın üzerinde süreci yönetmeye ve yürütmeye çalışıyoruz.