Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla verilerine göre Van, kişi başına 203 bin 49 Türk Lirası gelir ile Türkiye’nin en düşük gelirli illeri arasında yer almaya devam etti. İş insanı Şemsettin Bozkurt, gelir dağılımındaki makasın giderek açıldığını ve ekonomik eşitsizliğin derinleştiğini belirtti.
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan cari fiyatlarla Gayrisafi Yurt İçi Hasıla verilerine göre, 2024 yılında İstanbul 13 trilyon 10 milyar 693 milyon Türk Lirası ile en yüksek Gayrisafi Yurt İçi Hasılaya ulaşırken toplam hasıladan yüzde 29,2 pay aldı. İstanbul’u, 4 trilyon 672 milyar 844 milyon Türk Lirası ile Ankara, 2 trilyon 562 milyar 758 milyon Türk Lirası ile İzmir takip etti. En düşük Gayrisafi Yurt İçi Hasıla ise Gümüşhane, Ardahan ve Bayburt illerinde kaydedildi. Kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasılada İstanbul 802 bin 669 Türk Lirası ile ilk sırada yer alırken Van, 203 bin 49 Türk Lirası ile son üçte yer aldı.
KİŞİ BAŞINA DÜŞEN MİLLİ GELİRDE EN DÜŞÜK İLLER ARASINDA VAN YER ALDI
Van’da kişi başına düşen gayrisafi yurt içi hasıla 203 bin 49 Türk Lirası oldu. Muş’ta bu değer 230 bin 300 Türk Lirası, Bitlis’te 231 bin 869 Türk Lirası ve Hakkari’de 304 bin 752 Türk Lirası olarak açıklandı. Veriler, Van’ın Türkiye’nin en düşük gelir seviyesine sahip illerinden biri konumunda olduğunu ortaya koydu.
VAN’DA KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GELİR SON 5 YILDA ARTIŞ GÖSTERDİ
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayınlanan 2020-2024 dönemi kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla verilerine göre Van’ın kişi başına geliri ciddi bir artış gösterdi. 2020 yılında 22 bin 159 Türk Lirası olan kişi başına gelir, 2024 yılında 203 bin 49 Türk Lirasına yükseldi. Dolar bazında ise 2020 yılında 3 bin 148 Amerikan Doları olan gelir, 2024 yılında 6 bin 185 Amerikan Dolarına ulaştı.
TRB2 BÖLGESİNDE EKONOMİK ARTIŞ YAŞANDI ANCAK GELİR HALA ÇOK DÜŞÜK
Van, Muş, Bitlis ve Hakkari illerinden oluşan TRB2 bölgesinde kişi başına gelir 2020 yılında 26 bin 210 Türk Lirası iken 2024 yılında 226 bin 213 Türk Lirasına yükseldi. Bununla birlikte bu bölge, Türkiye’deki en düşük gelirli ikinci bölge olmaktan kurtulamadı. En düşük gelirli bölge ise Şanlıurfa ve Diyarbakır illerini kapsayan bölge oldu.
VAN’IN TÜRKİYE EKONOMİSİNE KATKISI SINIRLI KALDI
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan illerin Türkiye Gayrisafi Yurt İçi Hasıla büyümesine katkı oranları verileri, Van’ın ülke ekonomisine katkısının yıllar içerisinde düşük seviyelerde kaldığını gösterdi. Van’ın katkısı 2020, 2021 ve 2022 yıllarında yüzde 0,02 seviyesinde gerçekleşirken 2023 yılında yüzde 0,05’e yükseldi. 2024 yılında ise yeniden yüzde 0,04 seviyesinde kaydedildi.
SEKTÖREL GSYH VERİLERİ VAN EKONOMİSİNİN DALGALI BİR YAPIDA OLDUĞUNU GÖSTERDİ
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan 2020-2024 dönemi zincirlenmiş hacim Gayrisafi Yurt İçi Hasıla verilerine göre Van ekonomisi sektörler bazında dalgalı bir seyir izledi.
TARIM, ORMANCILIK VE BALIKÇILIK SEKTÖRÜ
2020 yılında 1 milyon 373 bin Türk Lirası olan hacim 2021 ve 2022 yıllarında düşüş gösterdi, 2023 yılında ise yeniden artarak 1 milyon 129 bin Türk Lirasına yükseldi. Sanayi ve imalat sanayiinde 2023 yılı belirgin bir sıçrama yılı oldu. Sanayi hacmi 621 bin Türk Lirasına, imalat sanayi hacmi ise 427 bin Türk Lirasına yükseldi. İnşaat sektörü 2023 yılında yüzde 40’ın üzerinde büyüme kaydederek dikkat çekti. Ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmetleri her yıl düzenli artış göstererek 2023 yılında 1 milyon 980 bin Türk Lirası hacme ulaştı. Bu veriler, Van’ın toplam sektörel Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının 2020 yılında 7,9 milyar Türk Lirası iken 2023 yılında 9,5 milyar Türk Lirasını aştığını ortaya koydu.
VAN’IN SEKTÖREL GSYH’Sİ 5 YILDA BÜYÜK ÖLÇÜDE ARTTI
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan cari fiyatlarla sektörel Gayrisafi Yurt İçi Hasıla verilerine göre Van ekonomisi 2020-2024 döneminde ciddi bir büyüme gerçekleştirdi. Tarım sektöründe Gayrisafi Yurt İçi Hasıla 3,9 milyar Türk Lirasından 25,6 milyar Türk Lirasına, sanayi sektöründe 1,3 milyar Türk Lirasından 14,5 milyar Türk Lirasına yükseldi. İmalat sanayii 782 milyon Türk Lirasından 10,7 milyar Türk Lirasına, inşaat sektörü ise 1 milyar Türk Lirasından 9,1 milyar Türk Lirasına çıktı. Ticaret ve hizmet sektörlerinde ise 3,7 milyar Türk Lirasından 41 milyar Türk Lirasına varan yükseliş kaydedildi. Van’ın toplam sektörel Gayrisafi Yurt İçi Hasılası 2020 yılında 22,6 milyar Türk Lirası iken 2024 yılında 202 milyar Türk Lirasını aşarak önemli bir büyüme gösterdi.
BOZKURT: YATIRIM ALTYAPISI YOK, ÜRETİM YAPILMADI!
İş insanı Şemsettin Bozkurt, Van’ın düşük gelir seviyesinin temel nedenlerini değerlendirirken çatışmalı süreçlerin uzun yıllar sürmesinin, yatırım altyapısının yetersiz kalmasının ve üretime dayalı bir ekonomik yapının oluşturulamamasının önemli rol oynadığını ifade etti. Bozkurt, “Yatırım altyapısı oluşturulmadığı için üretim yapılmadı ve kent ticarette cazibe merkezi haline gelemedi” dedi.
VAN’IN SINIR TİCARETİ VE LOJİSTİK POTANSİYELİ KULLANILAMIYOR
Bozkurt, Van’ın sınır kenti olmasının önemli avantajlar sunduğunu fakat bu avantajların değerlendirilemediğini belirtti. Tatvan-Van demiryolu hattı, serbest bölge, lojistik merkez projeleri, Van-Şırnak karayolu ve sınır ticareti yollarının aktif kullanılmamasının büyük bir kayıp olduğunu ifade ederek, “Beş yüz kilometre mesafede yaklaşık beş milyon nüfusa hitap edecek ekonomik potansiyeli kullanamıyoruz” dedi.
TARIM VE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ BÜYÜK BİR ÇÖKÜŞ YAŞADI
Van’ın lokomotif sektörlerinden olan tarım ve hayvancılığın son 25-30 yıllık süreçte büyük bir gerileme yaşadığını söyleyen Bozkurt, yanlış teşvik politikalarının ve projelerdeki suistimallerin sektörü durma noktasına getirdiğini dile getirdi. Büyükbaş hayvan başına düşen arazi miktarının dünya standartlarının çok altında olduğunu vurguladı.
SANAYİDEN ÇOK TARIMSAL KATMA DEĞER ÖNE ÇIKMALI
Bozkurt, Van’ın ağır sanayi için elverişli olmadığını ancak tarım ve hayvancılığa dayalı paketleme, işleme ve soğuk zincir sanayisinin geliştirilebileceğini belirtti. “Tarım ve hayvancılığın nihai ürününe teşvik verilmesi gerekiyor. Dünyada başarı böyle sağlanıyor” diyerek mevcut teşvik sistemini eleştirdi.
GELİR DAĞILIMINDAKİ UÇURUM BÜYÜYOR
Bozkurt, Van’da gelir dağılımındaki uçurumun giderek büyüdüğünü, bir yanda lüks oteller açılırken diğer yanda çadırlarda yaşayan, soğukla mücadele eden insanların bulunduğunu belirtti. Bu uçurumun kapatılması için merkezi ve yerel yönetim ile özel sektörün ortak bir strateji geliştirmesi gerektiğini söyledi.
VAN’IN EKONOMİK GELECEĞİ İÇİN ELLİ YILLIK BİR MASTER PLAN ŞART
Bozkurt, Van’ın Marmara Bölgesi ile ekonomik olarak rekabet edebilir hâle gelmesi için elli yıllık kapsamlı bir master plana ihtiyaç olduğunu ifade etti. Bu planın güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesi, doğru teşvik politikalarının uygulanması ve yatırım stratejilerinin kalıcı bir çerçeveye oturtulmasını içermesi gerektiğini vurguladı.
“MAKAS GİDEREK AÇILIYOR, BU DURUM CİDDİ BİR KAYIP”
Bozkurt, bölgedeki ekonomik eşitsizliğin giderek arttığını belirterek, “Bölgemizdeki makas giderek açılıyor ve bu durum hem kent hem de ülke ekonomisi açısından ciddi bir kayıp” sözleriyle uyarıda bulundu.