Van gerçekten başka bir ilden mi ayrıldı, yoksa tarihin derinliklerinde kendi kimliğini mi inşa etti? Binlerce yıllık geçmişiyle Van’ın bilinmeyen yönleri bu haberde...
Van, günümüzde Türkiye’nin doğusunda yer alan önemli bir şehir olmasına rağmen, tarih boyunca birçok farklı devletin, kavmin ve kültürün egemenliği altında kalmış; çeşitli siyasi, askeri ve kültürel gelişmelerle defalarca el değiştirmiştir. “Van hangi ilden ayrılmıştır?” sorusuna yanıt ararken, aslında Van’ın hiçbir ilden ayrılmadığını, aksine birçok uygarlığın Van’ı ele geçirmek için mücadele ettiğini görüyoruz. İşte binlerce yıllık geçmişiyle Van’ın tarihsel serüveni...
URARTULARIN BAŞKENTİ: TUŞPA (VAN)
Van’ın tarihi, Kalkolitik Çağ’a kadar uzanmakta, çevresindeki yerleşimlerin tarihi ise Mezolitik Çağ’a kadar gidiyor. Bölgede yapılan kazılarda bulunan kültürel izler, özellikle Ernis ve Tilkitepe mezarlıkları, bu uzun geçmişi kanıtlıyor.
M.Ö. XIII. yüzyıldan itibaren bölgedeki Nairi ve Urartu beylikleri birleşerek, merkezi Van olan Urartu Krallığı’nı kurdu. Van, bu devletin başkenti Tuşpa olarak anılırken, M.Ö. IX. yüzyılda Urartu uygarlığının siyasi ve kültürel merkezi hâline geldi.
URARTU'DAN MEDLERE, PERSLERDEN İSKENDER’E
Urartu Devleti’nin yıkılmasıyla birlikte Van ve çevresi sırasıyla Medler, Persler, Büyük İskender ve ardından Selevkidler’in yönetimine girdi. Bölge, Roma, Part ve Sasani İmparatorlukları arasında el değiştirdi. Roma’nın ikiye ayrılmasıyla Van, büyük ölçüde Sasaniler’in egemenliğinde kaldı.
İSLAMİYET’İN GELİŞİ VE ERMENİ PRENSLİĞİ DÖNEMİ
İslam orduları, Hz. Ömer döneminde 640 yılında Van bölgesine girdi. Abbasiler döneminde bölge "Ermeniye" eyaleti olarak adlandırılmış, iç işlerinde serbest, dış işlerde Abbasilere bağlı Ermeni Prensleri tarafından yönetildi. Bu yapı, Bizans İmparatorluğu’nun X. yüzyılda bölgeyi yeniden ele geçirmesine kadar sürdü.
SELÇUKLU VE TÜRK HAKİMİYETİNİN BAŞLANGICI
1071 Malazgirt Savaşı sonrasında Van ve çevresi Selçukluların hâkimiyetine girdi. Sökmenoğulları, Eyyubiler, Anadolu Selçukluları gibi çeşitli Türk beylikleri tarafından yönetilen bölge, zamanla Moğolların kurduğu İlhanlı Devleti’ne bağlandı. Van, bu dönemde Ahlat merkezli bir eyaletin önemli parçası hâline geldi.
KARAKOYUNLULAR, AKKOYUNLULAR VE SAFEVİLER DÖNEMİ
XIV. ve XV. yüzyıllarda bölge Karakoyunlular’ın egemenliğine geçmiş, ardından Akkoyunlular ve Safeviler arasında el değiştirdi. Van, bu dönemde de önemli bir siyasi merkez olma özelliğini korudu.
OSMANLI DÖNEMİ: VAN EYALETİ'NİN KURULUŞU
Van, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1548’de Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki II. İran Seferi sırasında fethedildi. Bu tarihten sonra Van Gölü Havzası, Osmanlı’ya bağlı Van Eyaleti içinde yer aldı. Osmanlılar döneminde bölge, İran’la sınır olması nedeniyle stratejik önemini korudu, bu nedenle Osmanlı-Safevi çekişmelerinin merkezinde yer aldı.
RUS İŞGALİ VE CUMHURİYET DÖNEMİ
I. Dünya Savaşı sırasında 20 Mayıs 1915’te Ruslar tarafından işgal edilen Van, 2 Nisan 1918’de Türk ordusu tarafından geri alındı. Bu dönemde Ermeni çetelerinin bölgede ciddi katliamlar yaptığı ve büyük yıkım yaşandığı biliniyor. 1918’den itibaren Van, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalıcı olarak yer aldı ve günümüzde de bu statüsünü sürdürüyor.