İşsizliğin yüksek olduğu Van’da, iş arayanlar ‘tanıdık yoksa iş de yok’ gerçeğiyle yüzleşiyor. İlanlara CV göndermek, İŞKUR’a başvurmak ya da birebir görüşmek çoğu zaman etkisiz kalıyor; sistem, tanıdık üzerinden dönüyor.
İşsizliğin yüksek olduğu Van’da, iş arayanlar giderek daha fazla “tanıdık yoksa iş de yok” gerçeğiyle yüzleşiyor. CV hazırlamak, İŞKUR’a başvurmak, ilanlara müracaat etmek ya da birebir görüşmelere katılmak artık çoğu zaman sonuç vermiyor. İş arayanlar, sistemin tanıdıklar üzerinden yürüdüğünü ve bu döngünün dışına çıkmanın neredeyse imkânsız hale geldiğini ifade ediyor. Türkiye genelinde olduğu gibi Van’da da iş bulmak yalnızca yetenek ve diploma ile sınırlı değil; güvenilir bir çevreye sahip olmak da artık belirleyici faktörlerden biri haline geldi. Ehliyet ve liyakat olgusu ise gitgide geri planda kalıyor.
TÜRKİYE’DE 3 MİLYON İŞSİZ VAR, AMA ÇÖZÜM “TANIDIKTA”
TÜİK’in verilerine göre Türkiye genelinde yaklaşık 3 milyon işsiz bulunuyor. Ancak iş arayanların yalnızca üçte biri resmi yollarla yani İŞKUR başvuruları veya online ilanlar aracılığıyla iş aramayı tercih ediyor. Kalan büyük çoğunluk ise ilk olarak tanıdıklara yöneliyor. CV bırakmak, ilanlara başvurmak ya da iş görüşmesine gitmek artık birçok kişi için “formaliteden ibaret.” Gerçek işe alımlar ise büyük ölçüde çevre aracılığıyla gerçekleşiyor. Özellikle genç mezunlar ve üniversiteli işsizler için bu durum daha da belirgin hale geliyor.
VAN’DAKİ GERÇEK: TANIDIK OLMADAN İŞ ZOR
Van’daki iş arayanların büyük kısmı, niteliklerine uygun iş bulamıyor. Üniversite mezunu gençler, diplomalarına rağmen işsiz kalmaktan şikayetçi. Birçoğu, iş bulmak için eşe, dosta ya da akrabaya başvurmak zorunda kaldığını ifade ediyor. Resmi başvurulara yapılan geri dönüşler yok denecek kadar az.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR DA DESTEKLİYOR
Massachusetts Institute of Technology (MIT), Harvard ve Stanford Üniversitesi iş birliğiyle LinkedIn verileri kullanılarak yapılan bir araştırma, iş bulma süreçlerinde “orta derecede zayıf bağlar”ın yani yakın arkadaş ve aileden ziyade uzak tanıdıkların işe girişte daha etkili olduğunu ortaya koydu. Bu araştırma, Türkiye’de yaşanan durumu da bilimsel olarak destekliyor. Yakın çevre yerine daha zayıf sosyal bağlar üzerinden kurulan ilişkiler, iş bulma sürecinde daha fazla kapı aralayabiliyor. Ancak Türkiye’de bu ağların bile kullanılabilmesi için yine “bir referans” gerekiyor.
KAMU VE ÖZEL SEKTÖRDE SİSTEM AYNI
Sadece özel sektörde değil, kamu kurumlarında da benzer bir tablo var. Özellikle kamu alımlarında mülakat sisteminin “torpil” aracı haline geldiği yönündeki eleştiriler sık sık gündeme geliyor. Kamuda da tanıdık ve referans etkisi, yazılı sınavları geçen adayların bile elenmesine yol açabiliyor.
Üniversite mezunu 24 yaşındaki Z.K., iş arama sürecinde yaşadığı zorlukları şöyle anlatıyor:
Uzun yıllar önce Van’dan ayrıldığını söyleyen N.Ş. ise yaşadıklarını şöyle aktarıyor:
Bir başka iş arayan, B.T., başvuru sürecinde yaşadıklarını şöyle özetliyor: