Van’da bir sanat atölyesinde başlayan hikâye, Urartu medeniyetinin izlerini taşıyan figürleri çini ve seramikle günümüze taşıyor. Doğu Kültür Sanat Merkezi Başkanı ve Nostalji Hediyelik Ortağı Zeynep Özalp Kaya öncülüğünde, kadınlar sadece üretmiyor; geçmişin izlerini geleceğe işliyor, ekonomik özgürlük yolunda da güç kazanıyor.
Van’da kadın emeğiyle filizlenen ve kültürel mirası sanata dönüştüren örnek bir girişim dikkat çekiyor. Doğu Kültür Sanat Merkezi Yönetim Kurulu Başkanı ve Nostalji Hediyelik işletme ortağı Zeynep Özalp Kaya, yaklaşık 5 yıldır Van’da kültür, sanat ve kadın dayanışmasını bir araya getiren çarpıcı bir çalışmanın mimarı.
Sanat yolculuğu 5 yıl önce İran’da başlayan Kaya, orada aldığı seramik ve çini eğitiminden ilhamla hem kendi gelişimini sağlamış hem de bu bilgileri Van’da yaşayan kadınlara aktarmayı amaçlamış. İranlı sanatçılardan doğrudan eğitim alan Kaya, dönüşte Van’da bir atölye kurarak bu süreci başlatmış.
URARTU’NUN İZLERİ KADIN ELLERİNDE HAYAT BULUYOR
Atölye bünyesinde her cumartesi düzenli olarak çini ve seramik eğitimi veriliyor. Eğitimlere katılan kadınlar, seramik sanatının inceliklerini öğrenmekle kalmıyor; aynı zamanda Urartu medeniyetine ait sembolleri de işliyor.
Kaya, bu süreci şöyle anlatıyor:
“Van Müzesi’nde bulunan bronz ve demir kabartmalar, duvar yazıtları gibi birçok Urartu figürünü dijitalleştiriyoruz. Kadınlara bu figürleri veriyoruz, onlar da bu sembolleri seramiklere işliyor. Urartu sürekli savaş halinde olan bir medeniyetti. Savaşçı figürleri, müzik aletleri çalan kadınlar, ziyafet sahneleri, tanrılar, hatta 1. Argişti gibi krallar... Tüm bu tarihi sembolleri modern seramik sanatına dönüştürüyoruz. Çünkü ilk seramik ve çömlekçilik kültürünü başlatan uygarlıklardan biri Urartu'dur.”
SANAT VE GİRİŞİMCİLİK BİR ARADA
Sadece sanatsal üretimle yetinmeyen Kaya, kadınlara aynı zamanda girişimcilik eğitimi deveriyor. Atölyede üretilen ürünler, Nostalji Hediyelik mağazasında satışa sunuluyor. Ürünlerin fiyatı, işçilik ve büyüklüğüne göre belirleniyor. Satışlardan elde edilen gelirin %40 ila %50’si doğrudan kadınlara aktarılıyor.
Bu atölye, yalnızca çini ve seramik sanatçılarına değil; sulu boya ve yağlı boya ressamlarına da alan açıyor. Bu sanatçılar da ürünlerini mağazada sergileyerek destekleniyor.
DAKA’DAN DESTEK, 70 KADINA EĞİTİM
2022 yılında DAKA’nın teknik destek programı kapsamında projelerine destek aldıklarını belirten Kaya, bu kapsamda yaklaşık 70 kadına eğitim verdiklerini ve birçok kadının hâlâ üretime devam ettiğini belirtiyor. Eğitim süreci yaklaşık 2,5 ay sürmüş.
NOSTALJİYLE BEZENMİŞ SANAT MAĞAZASI
Nostalji Hediyelik, sadece el emeği ürünler saatılmıyor bizler burada kadınlara da eğitim veriyoruz ve onların daha iyi bir sadece el emeği ürünlerin satıldığı bir mağaza değil; aynı zamanda kültürel belleği yaşatan bir sergi alanı gibi. Eski kasetler, radyolar, daktilolar, nostaljik ev eşyaları ve hediyelik ürünlerle donatılmış mağaza, Van’da benzeri olmayan bir konsept sunuyor.
“Mağazamıza sadece ürün almak için değil, bakmak için gelenler bile var. Türkiye’nin farklı noktalarındaki müzayedelerden topladığımız nostaljik eşyalar, antika niteliği taşıyor. Aynı zamanda takılarımız da saf bakırdan oluşuyor; hem kaliteli hem sembolik anlamı olan ürünler.”
VAN’DA İLGİ VAR AMA DEĞER HÂLÂ EKSİK
Zeynep Özalp Kaya, Van’da sanata olan ilginin her geçen gün arttığını fakat el emeği ürünlerin hâlâ gerektiği kadar kıymet görmediğini söylüyor:
“Çok zengin bir coğrafyada yaşıyoruz, kültürel mirasımız çok derin ama el emeğinin değeri hâlâ yeterince bilinmiyor. Yine de bizim mağazamızda sanatsal ürünler öne çıktığı için yoğun bir ilgi var. Burası klasik bir hediyelik eşya dükkânı değil; buraya girenler, bir görsel şölenle karşılaşıyor.”