Van’da 2025-2026 eğitim öğretim yılı, 8 Eylül Pazartesi günü başladı. Kentte 275 bin 363 öğrenci ve 20 bin 95 öğretmen, 1.611 okulda ders başı yaptı. Yapılan altyapı yatırımlarına rağmen göç, ekonomik sıkıntılar ve sistemsel sorunlar, öğrencilerin eğitim hakkına erişimini sınırlıyor.
Yatırımlar Artıyor, Sorunlar Sürüyor
Son üç yılda Van Valiliği ve Milli Eğitim Bakanlığı, 226 yeni okul inşa etti. Bunların 140’ı anaokulu seviyesinde bulunuyor. Devam eden 20 okul inşaatının bu yıl tamamlanması hedefleniyor. Yapılan yatırımlar derslik başına düşen öğrenci sayısını azaltmayı ve eğitim kalitesini artırmayı amaçlıyor. Ancak göç ve ekonomik sorunlar, bu çabaları gölgelemeye devam ediyor.
Göç ve Dağınık Yerleşim Eğitimde Engel
Eğitim Bir-Sen Van Şube Başkanı Mehmet Ali Uca, Van’daki eğitim sorunlarını şöyle özetledi:
“İlimizde çok değişken bir demografik yapı var. Hakkari, Şırnak, Bitlis, Muş, Ağrı, Iğdır gibi illerden yoğun göç alıyoruz. Bu durum öğrencilerin eğitim ortamlarına uyum sürecini geciktiriyor. Velilerin iş imkanlarına erişimde yaşadığı sıkıntılar, doğrudan çocukların okula erişimini etkiliyor.”
Kırsal bölgelerde öğrencilerin okula erişiminde ciddi zorluklar yaşandığını ifade eden Uca, “Bazı bölgelerde birkaç hane dışında yerleşim yok. Bu da öğrencilerin düzenli eğitime erişimini zorlaştırıyor” dedi.
Taşımalı Eğitim Sistemi Sorun Üretiyor
Uca, taşımalı eğitimin zorunlu olmasına rağmen sürdürülebilir olmadığını vurguladı:
“Okullar fiziki olarak küçük yerleşimlere kurulamıyor. Bu nedenle taşımalı eğitim zorunlu hale geliyor. Öğrencilerin yüzde 95’i düzenli taşınıyor olsa da sistem başlı başına sorun üretiyor. Alternatif yollarla azaltılması gerekiyor.”
Ekonomik Sıkıntılar ve Aile Yapısı
Uca, ekonomik nedenlerle aile bütünlüğünün bozulmasının çocukların motivasyonunu olumsuz etkilediğini belirtti:
“Bazı veliler 5-12 ay boyunca evine dönemiyor. Bu durum çocukların okul ve derslere uyumunu etkiliyor. Sınır ticareti nedeniyle veliler adli süreçlerle karşılaşabiliyor. Tutukluluk ve hükümlülük durumları çocukların gelişiminde ciddi sorunlar yaratıyor.”
Ayrıca toplumsal şiddetin de çocukları etkilediğine dikkat çeken Uca, “Çocuklar çevrelerinde yaşanan şiddetin bedelini eğitim hayatlarında ödüyor” dedi.
Sistemsel Sorunlar ve Eğitimin Demokratikleşmemesi
Eğitim Sen Van Şube Eş Başkanı Abdullah Atabay, eğitim sistemindeki ideolojik yaklaşımların ön plana çıktığını söyledi:
“Bilimsel, laik, ana dilinde ve kamusal nitelikli eğitim taleplerimiz yıllardır karşılık bulmuyor. Yeni müfredat düzenlemeleri, imam hatiplerin yaygınlaştırılması ve zorunlu din dersleri, eğitimin demokratikleşmesini engelliyor.”
Atabay, öğrencilerin kendini ifade edebileceği demokratik alanların bulunmadığını ve sistemin bilimsellikten uzaklaştığını vurguladı.
Anadilde Eğitim ve Toplumsal Cinsiyet Sorunları
Atabay, anadilinde eğitimin bölgedeki en büyük pedagojik sorunlardan biri olduğunu ifade etti:
“Çocuklar anadilinde eğitim alamıyor. Bu durum özgüvenlerini ve akademik başarılarını olumsuz etkiliyor. Psikolojik ve sosyal gelişim açısından da ciddi bir problem.”
Toplumsal cinsiyet rollerinin eğitimde etkili olduğunu da belirten Atabay, “Cinsiyet eşitliğinden uzak bir eğitim sistemi, kadını eve ve mutfağa hapsediyor, iş yaşamından uzaklaştırıyor. Bu yaklaşım toplumsal gelişimin önünde engel teşkil ediyor” dedi.
Fiziki ve Ekonomik Engeller
Atabay, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanamadığını şöyle özetledi:
“Sınav odaklı sistem, öğrencilerin ekonomik imkânlarıyla orantılı eğitim almalarına yol açıyor. Kırtasiye, ulaşım ve diğer giderler birçok ailenin temel eğitim ihtiyaçlarını karşılamasını engelliyor. Ücretsiz öğün talebimiz yıllardır karşılanmadı.”