Van’ın beşeri sermaye endeksi açıklandı… Sağlık ve hayatta kalma oranlarıyla dikkat çeken şehirde, eğitim alarm veriyor. İşte detaylar…
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2021-2023 dönemine ait “İl Seviyesinde Beşeri Sermaye Endeksi” verilerini kamuoyuyla paylaştı. TÜİK’in açıkladığı verilere göre Van’da 2023 yılı itibarıyla beşeri sermaye endeksi 0,663 olarak belirlendi. Bu oran, Türkiye ortalamasının altında kalsa da özellikle sağlık ve hayatta kalma alanlarında Van’ın güçlü bir performans sergilediği görülüyor. Ancak eğitim bileşenindeki gerilik, Van’ın insan sermayesi potansiyelinin tam anlamıyla kullanılmasının önünde engel teşkil ediyor.
BEŞERİ SERMAYE ENDEKSİ NEDİR?
Beşeri sermaye endeksi, bugün doğan bir çocuğun, yaşadığı ülkenin hâkim sağlık ve eğitim koşulları altında 18 yaşına geldiğinde ulaşması beklenen beşeri sermaye seviyesini ölçmeyi amaçlıyor. Endeksin metodolojisi Dünya Bankası tarafından geliştirildi ve ilk kez Türkiye için il düzeyinde resmi istatistik olarak açıklandı. Endeks; hayatta kalma (0-5 yaş arası çocukların yaşama olasılığı), sağlık (çocukların büyüme gelişme göstergeleri) ve eğitim (eğitim süresi ve kalitesi) olmak üzere üç ana bileşenden oluşuyor.
0 ile 1 arasında bir değer alan endekste, 1’e yaklaşıldıkça çocuğun gelecekteki üretkenliği ve potansiyeli yüksek kabul ediliyor. Bu nedenle beşeri sermaye endeksi, yalnızca mevcut durumun değil, aynı zamanda gelecekteki ekonomik ve sosyal kalkınmanın da habercisi olarak görülüyor.
TÜRKİYE ORTALAMASI GERİLEDİ
TÜİK’in paylaştığı 2021-2023 verilerine göre Türkiye genelinde beşeri sermaye endeksi düşüş eğiliminde. 2021 yılında 0,693 olan endeks, 2022’de yüzde 0,5 oranında artarak 0,696’ya çıktı. Ancak 2023 yılında yeniden gerileyerek 0,690 seviyesine düştü. Bu düşüşte özellikle eğitim bileşenindeki zayıflama etkili oldu. Hayatta kalma endeksi yüzde 0,3 düşerek 0,985’e inerken, sağlık bileşeni yüzde 0,2 artarak 0,966’ya yükseldi. Eğitim bileşeni ise yüzde 0,8 oranında düşerek 0,725’e geriledi.
AVRUPA’NIN GERİSİNDE KALDIK
Beşeri sermaye konusunda Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleri ortalamasının altında yer aldı. AB-27 ülkeleri için 2020 yılına ait ortalama beşeri sermaye endeksi 0,730 olarak kaydedildi. En yüksek endeks değerine sahip ülkeler sırasıyla Finlandiya (0,796), İsveç (0,795) ve İrlanda (0,793) olurken, en düşük değerlere sahip ülkeler Romanya (0,584), Bulgaristan (0,614) ve Slovakya (0,665) oldu. Bu tablo, Türkiye'nin hâlâ birçok Avrupa ülkesinin gerisinde olduğunu ortaya koyuyor.
EN YÜKSEK VE EN DÜŞÜK İLLER AÇIKLANDI
TÜİK verilerine göre, 2023 yılında Türkiye’de beşeri sermaye endeksinin en yüksek olduğu il Çanakkale oldu. 0,781 puanla zirvede yer alan Çanakkale’yi Antalya (0,761), Erzincan (0,756), Eskişehir (0,755) ve Rize (0,749) izledi. Endeksin en düşük olduğu il ise Şırnak oldu. 0,599’luk endeks değeriyle listenin sonunda yer alan Şırnak’ı Ağrı, Şanlıurfa, Gümüşhane ve Muş takip etti.
VAN’DA SAĞLIK VE HAYATTA KALMA GÜÇLÜ, EĞİTİM GERİDE
Van’da 2023 yılı itibarıyla beşeri sermaye endeksi 0,663 olarak açıklandı. Bu oran, Türkiye ortalamasının (0,690) altında yer alsa da sağlık ve hayatta kalma bileşenlerinde güçlü bir tablo ortaya koyuyor. Van’da hayatta kalma bileşeni 0,985, sağlık bileşeni 0,958 olarak ölçülürken, eğitim bileşeni yalnızca 0,688 seviyesinde kaldı. Uzmanlara göre bu durum, Van’ın eğitim altyapısı, öğretmen sayısı, okul erişimi ve eğitim kalitesi konusunda ciddi iyileştirme ve yatırım ihtiyacına işaret ediyor.
BÖLGEDE VAN ÖNE ÇIKIYOR AMA YETERLİ DEĞİL
Komşu illerle kıyaslandığında Van, bölgedeki diğer birçok ilden daha yüksek bir beşeri sermaye endeksine sahip. 2023 yılı verilerine göre Muş’ta endeks 0,622, Bitlis’te 0,627, Hakkari’de ise 0,627 olarak ölçüldü. Bu tablo Van’ın bölgesel olarak daha avantajlı bir konumda olduğunu gösterse de, ülke genelindeki lider illerle kıyaslandığında aradaki fark halen oldukça büyük.