Yüzyıllardır süregelen bir gelenek olan kilim dokumacılığı, Van’da hâlâ yaşamaya devam ediyor. Bir zamanlar her evin vazgeçilmezi olan, sabır ve ustalıkla dokunan Van kilimleri, hem kültürel hem de turistik anlamda önemli bir değer taşıyor. Kültürel Miraslar ve Turizm Uzmanı Hamza Acar, bu özel sanatın geçmişini, bugününü ve geleceğini anlattı.
VAN KİLİMİNİN 50'YE YAKIN TÜRÜ VAR
Van kilimlerinin köklü bir geçmişe sahip olduğunu vurgulayan Hamza Acar, “Van kiliminin 50'ye yakın türü var ve motif olarak da oldukça zengin. Farklı kültürlerden etkilenmiş bir yapısı var” dedi. 11 yaşından bu yana kilimle ilgilenen Acar, aynı zamanda bu alanda eğitim vererek geleneği genç nesillere aktarmaya çalışıyor.
SABIRLA DOKUNAN SANAT: AYLARCA EMEĞİN ÜRÜNÜ
Acar, “Kilim dokumak sabır isteyen bir iştir. Bir kilimi bitirmek aylar alabilir. Eskiden hemen her evde bulunurdu, ancak 1950’li yıllardan sonra bu sanat ticari boyuta geçti” diyerek geleneğin geçirdiği dönüşüme dikkat çekti.
VAN KİLİMİ TÜRKİYE İÇİN SANAT VE TURİZM DEĞERİDİR
Van kilimlerinin yalnızca yerel değil, ulusal düzeyde de değer taşıdığına dikkat çeken Acar, “Van kilimleri, dokuma, sumak, sêgur, halı dokuma ve berceste dokuma gibi beş farklı teknikle yapılır. Bazı kilimlerde bu tekniklerin tümü kullanılır. Bu da Van kilimini Türkiye için çok önemli bir sanat ve turizm kaynağı hâline getiriyor” ifadelerini kullandı.
FİGÜRLER VE MOTİFLER ARŞİVLENİYOR
Kilimlerde kullanılan desenlerin geleceğe taşınması adına da çalışmalar yürüttüklerini belirten Acar, “Motif ve figürlerin kaybolmaması için arşivleme çalışmaları yapıyoruz. Öğrencilerimize bu değerleri aktarıyor, ip tedariğinden desen seçimine kadar süreci canlı tutuyoruz” dedi.
VAN’A HAS ORİJİNAL MOTİFLER: EMENİ, GÜLVANİ, SARYA...
Van kilimlerine özgü desenleri sıralayan Acar, “Emeni, Gülvani, Sarya, Gülşivan, Birgül gibi motifler Van’a özgüdür. Bu desenler tarihî ve kültürel kodlar taşır. Örneğin Emeni kilimi içinde yer alan Gülsarya motifi yüzyıllardır yaşatılıyor” şeklinde konuştu.
HAKKARİ ETKİSİ: KAŞURAN, JİRKİ, DİZEY...
Hakkari’ye ait bazı motiflerin Van kilimleriyle harmanlandığını söyleyen Acar, “Herki, Dizey, Jirki, Kaşuran gibi desenler Hakkari’ye özgü. Fakat kilim dokuyan topluluklar arasında akrabalık bağları ve kültürel geçişkenlik var. Bu nedenle motifler sıkça karışıyor” dedi.
“KİLİM DEMEK TARİHİ BİR DOKU DEMEKTİR”
“Kilim dokumak sadece bir zanaat değil, aynı zamanda tarih ve kültür dokumaktır” diyen Acar, “Bazı kilimlerde Urartu motifleri ya da halay figürleri gibi kültürel detaylar görebilirsiniz. Her desenin bir anlamı, bir hikayesi vardır” ifadelerini kullandı.
KİLİMLER TEKNOLOJİYE DİRENİYOR
Gelişen teknoloji ve değişen yaşam biçimlerinin kilim sanatını olumsuz etkilediğini belirten Acar, “Ne yazık ki bu sanat gün geçtikçe unutuluyor. Biz, kilimi sadece dokumakla kalmıyoruz; onu bir kültür hafızası olarak yaşatıyoruz. Özellikle Van’a özgü motiflerin korunması için çalışıyoruz” dedi.
BABA MİRASI, YAŞAYAN SANAT: HAMZA ACAR’IN YOLCULUĞU
52 yaşındaki Hamza Acar, baba mesleğini sürdüren bir sanatkâr. 20 yaşından bu yana profesyonel olarak kilim ve halı dokuyor, kök boyayla ip hazırlıyor. 2008 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan ustalık belgesi aldı. “Mesleğimi zevkle yapıyorum, en büyük motivasyonum ise Van’ın kültürünü tanıtmak” diyor.
“VAN KALESİ İLE BİRLİKTE KİLİM KÜLTÜRÜNÜ ANLATIYORUZ”
Van Kalesi’nde yerli ve yabancı turistlere hem tarihî yapı hem de kilim kültürünü tanıttıklarını ifade eden Acar, “Birinci görevimiz Van’ı en iyi şekilde tanıtmak. Turizmde kalıcı bir iz bırakmak istiyoruz. Van Kalesi’ni anlatmak kadar, kilimi yaşatmak da bizim sorumluluğumuz” dedi.