TMMOB Şehir Plancıları Odası Van İl Temsilcisi Ferhat Kayalık, Van’ın deprem riski, mevcut şehir planı, kentsel dönüşüm politikaları ve afetlere hazırlık düzeyi üzerine kapsamlı bir değerlendirme yaptı. Kayalık, "Afetler doğa kaynaklı değil, insan eliyle büyüyen toplumsal sorunlardır” diyerek Van için bilimsel planlama çağrısı yaptı.
Van, tarih boyunca birçok yıkıcı depremin yarattığı acıları hafızasında taşırken, TMMOB Şehir Plancıları Odası Van İl Temsilcisi Ferhat Kayalık, kentin depremselliği, mevcut planlama eksiklikleri ve afetlere hazırlık konularında önemli değerlendirmelerde bulundu. Kayalık, “Afetler doğa kaynaklı değil, insan eliyle büyüyen toplumsal sorunlardır” diyerek, Van’ın afet dirençli bir kent haline gelebilmesi için bilimsel planlama ve kurumsal iş birliği çağrısı yaptı. Kayalık, ayrıca Van’ın tarih boyunca yaşadığı depremlerden yeterli derslerin çıkarılmadığını vurguladı.
Van’ın tarihi boyunca çok sayıda yıkıcı deprem yaşadığını söyleyen Kayalık, açıklamasında şu ifadelere yer verdi:
Öncelikle, 2011 Van Depremi’nde ve 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerde yaşamını yitiren yurttaşlarımızı saygı ve rahmetle anıyoruz. Bu kayıplar, bizlere bir kez daha afetlerin doğa kaynaklı değil, insan eliyle büyüyen birer toplumsal sorun olduğunu göstermiştir.
Afetler, ancak bilimsel planlama, güçlü yerel yönetim kapasitesi ve toplumun her kesiminde oluşturulacak afet bilinci ile önlenebilir veya etkileri en aza indirilebilir.”
Kayalık, kentin planlama yapısının afet risklerini azaltma yönünde henüz istenen düzeye ulaşmadığını vurgulayarak, “Van’ın mevcut şehir planı, olası bir depremin etkilerini azaltacak nitelikte değildir. 2011 depremi sonrasında plan kararları gözden geçirilmiş olsa da, mikrobölgeleme etütleri, zemin sınıfları, sıvılaşma riski ve fay hatlarına ilişkin plan kararlarının entegrasyonu kısıtlı kalmıştır. Kentsel planlar daha çok nüfus artışı ve imar baskısı üzerine kurgulanmış; afet risk azaltımı planlama sürecinin merkezine yeterince taşınamamıştır.” dedi.
Deprem sonrası yapılan yeniden imar çalışmalarını da değerlendiren Kayalık, hızlı konut üretiminin uzun vadeli planlama ilkeleriyle tam uyumlu olmadığını belirterek,
Bugün Van’da yapılması gereken, geçmişteki bu deneyimlerden ders alarak planlama bütünlüğü içinde afet risk azaltımına öncelik veren yeni bir dönüşüm politikası inşa etmektir.” İfadelerini kullandı.
Kayalık, Van’ın zemin özelliklerine dikkat çekerek, planlama süreçlerinde bilimsel verilerin kullanılmasının zorunlu olduğunu ifade ederek şunları söyledi:
Bu nedenle yapılacak her planlama çalışmasında mikrobölgeleme etütlerinin tamamlanması ve bu verilerin imar planlarına doğrudan işlenmesi gerekmektedir.
İpekyolu, Tuşba ve Edremit ilçeleri için yapılacak zemin sınıflandırması, yapı yoğunluklarını, yükseklik sınırlarını ve fonksiyon dağılımlarını doğrudan belirleyecek bir ölçüt olmalıdır.
Aksi halde, planlar kâğıt üzerinde doğru görünse bile yer seçimi hataları büyük riskler doğurabilir.”
Kayalık, 2011’den bu yana önemli kazanımlar elde edilmesine rağmen Van’ın hâlâ afetlere tam anlamıyla hazırlıklı olmadığını söyleyerek, “Van, 2011’den bu yana önemli kazanımlar elde etmiş olsa da, henüz kentsel ölçekte afetlere tam olarak hazırlıklı bir kent değildir.
Bu hazırlık sadece binaların dayanıklılığıyla değil, ulaşım ağlarının sürekliliği, afet toplanma alanlarının erişilebilirliği, açık alan sisteminin planlanması, kritik tesislerin konumu ve koordinasyon kapasitesi ile ilgilidir. Bu bağlamda, Van Büyükşehir Belediyesi tarafından geçtiğimiz yıl hayata geçirilen Afet Koordinasyon Merkezi (AKOM), kent açısından son derece önemli bir adımdır. AKOM’un kuruluşu, kriz anında koordinasyonun tek merkezden yürütülmesini, kurumlar arası veri paylaşımını ve afet sonrası müdahale hızının artırılmasını sağlayacaktır. Böyle bir yapıyı Van’a kazandıran yerel yönetime teşekkür ediyoruz. Ancak, bu merkezin etkinliği için planlama verileriyle entegre bir şekilde çalışması, yapı stoku envanteri ve risk haritalarının sürekli güncellenmesi gerekmektedir.” Dedi.
6 Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremlerin, tüm Türkiye için olduğu kadar Van için de önemli dersler içerdiğini belirten Kayalık, şu değerlendirmeyi yaptı:
Bu büyük felaket, Van dahil tüm yerel yönetimler için önemli dersler barındırmaktadır: Afet yönetimi yalnızca kriz anında değil, afet öncesi planlama, altyapı yatırımları, risk analizleri ve bilinçlendirme faaliyetleriyle başlar. Bu nedenle, yerel yönetimlerin planlama birimlerinin, AFAD, üniversiteler ve meslek odalarıyla birlikte çalışarak Afet Dirençli Kent vizyonunu somut adımlarla hayata geçirmesi gerekmektedir.”
Ferhat Kayalık, afet bilincinin toplumun her kesiminde oluşturulması gerektiğini vurgulayarak, şu ifadeleri kullandı:
Bu bilinç küçük yaşlardan itibaren eğitim müfredatına dahil edilmeli, okullarda, mahallelerde ve kamu kurumlarında düzenli farkındalık çalışmaları yürütülmelidir.
Toplumsal dayanışma kültürü, afet anında en güçlü koruyucu mekanizmadır.
Bizler Şehir Plancıları Odası olarak, Van’ın geleceğini bilim, planlama, katılımcılık ve dirençlilik ilkeleri üzerine inşa etmek gerektiğine inanıyoruz.”
Ferhat Kayalık, açıklamasının sonunda Van’ın geleceği için bilimsel planlama ve kurumlar arası iş birliği çağrısı yaparak, “Van’ın geleceğini güvence altına almanın yolu, bilimsel planlama ve kurumlar arası iş birliği ile mümkündür. Yapı stoku envanteri, mikrobölgeleme etütleri, İRAP eylemleri ve AKOM’un koordinasyon gücü bir bütün olarak işletildiğinde, Van afetlere karşı dirençli bir kent haline gelebilecektir. Biz TMMOB Şehir Plancıları Odası Van İl Temsilciliği olarak, bu süreçte üzerimize düşen tüm sorumluluğu almaya, bilimsel ve kamusal katkı sunmaya devam edeceğiz.” dedi.