Van’ın Gürpınar ilçesinde yer alan ve M.Ö. 7. yüzyılda Urartu Kralı Minua tarafından inşa ettirilen 40 Değirmen, definecilerin tahribatı ve ilgisizlik nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Uzmanlara göre bu tarihi yapı restore edilirse UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmeye aday.
Döneminin En Büyük Fabrikasıydı
Çevre ve Tarihi Eserleri Koruma Derneği (ÇEV-DER) üyesi Arkeolog Zeynel Abidin Çelebi, 40 Değirmen’in Urartu döneminde bir sanayi tesisi işlevi gördüğünü belirterek şu ifadeleri kullandı:
40 Değirmenin Kurulmasındaki 4 Ana Neden
1.Tarım ve Su Kaynakları: Urartular için hayati öneme sahipti. Bu yüzden bentler, kanallar ve barajlar inşa edildi.
2.Yapı Malzemesi Zenginliği: Bölgedeki kızıl andezit ve bazalt taşları sayesinde sağlam yapılar oluşturuldu.
3.Ortak Yaşam Kültürü: Toplumsal üretim bilinciyle inşa edildi.
4.Savunma Stratejisi: Asur ve diğer kavimlerin saldırılarına karşı korunaklı bir yapı olarak tasarlandı.
Definecilerin Tahribatı 3 Bin Yıllık Tarihi Yok Ediyor
1986 yılına kadar aktif kullanılan değirmenler, zamanla işlevini yitirdi. 1990’lı yıllardaki zorunlu göç süreci ve sonrasında artan definecilik faaliyetleri, bu eşsiz yapının yok olmasına neden oldu.
Arkeolog Çelebi, “Her taşın altında altın varmış gibi hareket eden korsan defineciler yapıları tahrip etti. Bugün sadece 13 tanesi ayakta kaldı, yalnızca biri restore edildi.” diyerek durumun ciddiyetini vurguladı.
Gürpınar’ın Tarihi Değerine Sahip Çıkma Çağrısı
Çelebi, yapının sit alanı ilan edilmesine rağmen ilgisizlikten dolayı harabeye dönüştüğünü belirterek, yetkililere ve kamuoyuna şu çağrıyı yaptı:
40 Değirmen ve Şamram Kanalı UNESCO Yolunda
Şamram Kanalını Koruma ve Yaşatma Derneği Başkanı Erdem Güngör, Van Kalesi’ne ek olarak Şamram Kanalı ve 40 Değirmen’in de UNESCO Geçici Dünya Mirası Listesi’ne alınması için girişimlerde bulunduklarını söyledi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Görüşmeler Başladı
Güngör, “Kültür ve Turizm Bakanlığı ile görüşerek hem Şamram Kanalı hem de 40 Değirmen için UNESCO başvurusu konusunda destek istedik.” dedi.
40 Değirmen Ayasofya’dan 1.200 Yıl Daha Eski!
Eşi Benzeri Yok! Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Bile Bahsediliyor
Güngör, bu yapıların benzersizliğini şu sözlerle ifade etti:
Van Turizmi İçin Büyük Fırsat
Van, 101 uluslararası tescilli tarihi değere sahip olmasına rağmen UNESCO listesindeki varlığı sınırlı. 40 Değirmen’in restore edilerek kültürel miras turizmine kazandırılması, hem yerel ekonomiye hem de Türkiye'nin dünya üzerindeki kültürel görünürlüğüne katkı sağlayabilir.
40 Değirmen Geleceğe Taşınmalı
Tarihi, kültürel ve mimari açıdan benzersiz bir yapı olan 40 Değirmen, restore edilmezse tamamen yok olabilir. Yetkililerin bir an önce harekete geçmesi, bu eşsiz mirasın UNESCO listesine alınması ve insanlığa kazandırılması gerekiyor.