Eskiden köylerde ayakkabı denince akla lastik ayakkabı gelirdi. Bu öyle bir ayakkabı ki tam 115 yıldır modası geçmiyor.
Lastik ayakkabı, Cızlavêt, Gıslavet, Hotto, Hotto Pırelli, Baltacı, Soğukkuyu… Herkes farklı şekillerde söylüyor, bu ayakkabıların tam 115 yıldır modası geçmiyor.
Emektar Haldun Sani, çocukluğundan beridir Van merkezde ayakkabı satışı yapıyor. Haldun usta, “İlkokul birinci sınıftayken dükkana gelir, rahmetli babamın yanında çalışırdım. Babamın yanında yetiştim, öğrendim. Şu anda 63 yaşındayım ve tam 56 yıldır emek veriyorum.” diyor.
1910’lardan Başlayan Bir Tarihçe Var
Haldun usta, lastik ayakkabıların tarihçesinin 1910’lara kadar dayandığını söylüyor ve tarihçeyi şöyle anlatıyor: “Büyüklerimizden öğrendiğimize göre, lastik ayakkabıların tarihçesi 1910-1915 yıllarına kadar dayanıyor. Aradan 10-12 yıl geçtikten sonra aslında gıslavet olan ama halk arasında cızlavêt dediğimiz ayakkabılar çıktı. 1923 yılında İstanbul Bakırköy ve Osmaniye'de fabrika kuruldu. Gıslaved aynı zamanda bir araba lastiklerinin tekerleklerini üreten bir fabrikadır ve günümüze kadar gelmiştir. Ankara (Soğukkuyu bölgesi), Samsun ve Ordu’da da imalatları devam ediyor.”
115 Yıldır Modası Geçmeyen Ayakkabı
“Birinin 1910, diğerinin ise 1923 yılında imalatına başlandı. Bir zamanların en popüler ayakkabılarıydı. Döneminde şartlarında moda olmuş ama eskisi kadar olmasa da halen tercih ediliyor. Yani 115 yıldır modası geçmeyen ayakkabılardır. Van’da halen bu ayakkabılara eskisi kadar olmasa da ilgi var. Köylüler, bahçede-tarlada çalışanlar, ırgatlar, suda ve suda çamurda çalışanlar alıyor. Bu alanlarda daha randımanlı çalışabilmek için lastik ayakkabıyı tercih ediyorlar. 1980'li ve 1990'lı yıllarda daha çok satılırdı. Şimdi tüketimi azaldı ama halen talep var.”
Yazlık Kışlık ve Mevsimlik Tipleri var
Lastik ayakkabı ismiyle (ermenek, hotto yazlık-kar tipi), cızlavêt (Gıslavet) ismiyle zenne- düz tabanlı mesh olmak üzere türleri bulunuyor. Kadın, erkek ve çocuklar için çeşitli lastik ayakkabıları bulunuyor. Fiyatları ise 100 lira ile 350 lira arasında değişiyor.
Vanlılar Neden Hotto veya Hotto Pırelli Diyor?
Vanlılar lastik ayakkabıya hooto veya hotto pırelli diyor. 37 bin 500 metre karelik bahçesiyle bir efsane olan Osman Okalay, namı diğer Osmanê Hotto, torunlarından Ömer Aktürk, şu açıklamayı yapmıştı: “Dedem Osmanê Hotto’nun lastik ayakkabılar ile hiçbir alakası yoktur, oğlu Burhan Aktürk yapmıştır. Bundan yaklaşık 40 yıl önce 1987-1988 yıllarında Osmanê Hotto’nun bahçesinde, baltacı markasıyla lastik ayakkabı imalathanemiz vardı. Bu nedenle dedemin adıyla anılmıştır. Van Bölge Bayisi olarak, şu anki kebapçı Halil’in yanındaki dükkanımızda ve buğday pazarındaki dükkanımızda da lastik ayakkabıları satardık.”