Van, bereketli topraklarında ve muhteşem gölü kıyısında parlayan tarihiyle pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir. Peki, bu eşsiz kentin adı nereden geliyor?
Van Gölü kıyısında, tarihin derinliklerinde gizli kalmış yerleşim merkezleri bulunuyor. Bu topraklar, Hurriler ve Urartular gibi antik medeniyetlerin yurt edindiği, elverişli iklimi ve akarsularıyla dolu bir bölge. M.Ö. 5000-3000 yıllarında Hurriler ilk devletlerini burada kurdu. Daha sonra, M.Ö. 900’lerde Urartular, başkentleri Tuşba ile büyük bir krallık inşa ettiler. Urartu Kralı Sarduri’nin yaptırdığı Van Kalesi’nin gölgesinde pek çok hikaye filizlendi. Ancak tarih, acımasızdı; M.Ö. 612’de Medler Urartu Krallığı’nın sonunu getirdi. Ardından Persler, Makedonyalılar ve Partlar bu topraklarda hüküm sürdü.
Zamanla, Van, Sasaniler ve Bizans arasında çatışmalara sahne oldu. Müslüman ordular 644’te bu toprakları fethederek yeni bir dönem başlattı. Bölgedeki Ermeni azınlığı kısa bir süre kendi krallıklarını kurdu ve Akdamar Kilisesi gibi önemli eserler inşa ettiler. 1071 Malazgirt Zaferi ile Van, Büyük Selçuklular’ın topraklarına katıldı. Selçukluların ardından Eyyübi ve Karakoyunlu dönemleri geldi. Osmanlılar 1548’de Safevileri yenerek şehri fethettiklerinde, Van yeni bir döneme girdi.
19.yüzyılda huzurlu görüntü karışıklıklarla sarsıldı. Ermenilerin ihtilal cemiyetleri kurarak silahlanması, şehrin kaderini değiştirdi. 1915’te Ruslar şehri ele geçirdiğinde, Van alevler içinde kaldı. Türk ordusu 1918’de Van’a girerek şehri kurtardı. 1923’te Cumhuriyet’in kuruluşuyla Van yeniden inşa edilme sürecine girdi.
Peki, Van ismi nereden geliyor?
Van’ın adı, çeşitli rivayetlerle dolu. En yaygın görüş, ismin Urartuca ‘Biane’ veya ‘Viane’ kökünden türediği yönünde. Urartular kendilerini ‘Bianili’ olarak tanımladıkları için bu ismin Urartular döneminde burada yaşayan insan topluluklarının adını taşıyan bir yerleşim yeri anlamına geldiği düşünülüyor.
Evliya Çelebi, Seyahatnamesi’nde Büyük İskender’in Van Kalesi’ndeki Vank adlı bir mabede atıfta bulunduğunu yazar, ancak bu bilgi kesin bir efsanedir. Başka bir rivayet ise şehri güzelleştiren bir yöneticinin adıyla bağlantılıdır; bu valinin adı Van olduğu ve şehrin bu nedenle bu ismi aldığı söyleniyor. Van’ın isminin kökeni belirsiz olsa da, her bir rivayet şehrin zengin tarihine ve kültürel dokusuna ışık tutuyor.
