Van’da artan kira fiyatları, sadece barınma krizine değil, bir evi döşemenin bile orta gelirli için imkânsız hale gelmesine yol açtı. Spotçuların bile müşterisi kalmadı. Öğrenciler kayıp, memurlar seçici, halk “idare” modunda. Bir buzdolabı almak için kredi çekenler var.
Van’da hayat pahalılığı artık sokak sokak değil, eşya eşya kendini gösteriyor. Barınma krizine alışmaya çalışan kentte, şimdi de ikinci el eşya piyasası çöküyor. Nakit sıkıntısı yaşayan vatandaşlar ev kurmaya değil, “idare etmeye” çalışıyor. Kimi eskiyen fırınını değiştiremediği için yemeğini ocakta yapıyor, kimi çamaşır makinesi yerine komşusuna gidiyor. Spot eşya satıcıları ise sessiz bir çöküşün ortasında: “Eskiden ihtiyaç vardı, şimdi cesaret yok.”
Ev var ama eşya yok: Ev kurmak cesaret istiyor
Van’da en düşük kiralar bile 11-12 bin liradan başlıyor. 3+1 bir evin fiyatı ise 20 bin lirayı aşıyor. Peki, bu kirayı ödeyen biri o eve nasıl eşya alacak? Spot eşya satıcısı Mekin Yakut bu soruyu şöyle yanıtlıyor:
“Artık insanlar gelip fiyat sormaya bile çekiniyor. Diyor ki, ‘bir ev tuttuk ama içine ne koyacağız bilmiyoruz.’”
İkinci el bile artık zengin işi
Yakut’un verdiği bilgilere göre ikinci el bir buzdolabı 2.500 TL’den başlıyor, bazı markalar 9.000 TL’ye kadar çıkıyor. Çamaşır makinesi 2.500-7.000 TL arasında. Fırınlar 2.500-6.000 TL, küçük mutfak aletleri 250-400 TL.
“Bir evin sadece mutfak ve beyaz eşya gideri 20-25 bin lirayı buluyor. Bu ikinci el fiyatı. Sıfırına yanaşan yok zaten” diyor Yakut.
Memurlar var ama onlar da seçici: Öğrenci müşterisi artık hiç yok
Eskiden spotçuların en yoğun müşteri grubu öğrencilerdi. Ancak artık üniversite öğrencileri ev tutmuyor.
“Eskiden her Eylül-Ekim yoğun olurdu, yurtta kalamayan ev tutardı. Şimdi öğrenci görmek zor. Ya yurtta ya memlekette. Ev kiralayamıyorlar.”
Memurlar ise daha temkinli. “İki yıldır doğru dürüst atama da yok. Gelen memur da artık her şeye para harcamıyor. Seçici davranıyor. Kimi sadece çamaşır makinesi alıyor, koltuk almıyor. İdare ediyor.”
"Biz de zamlardan bıktık ama elimiz kolumuz bağlı"
Yakut, piyasadaki zam furyasının kendilerinin de sırtına yük olduğunu anlatıyor:
“Devlet %70 diyor ama piyasada her yıl %100’e yakın artış var. Biz de aldığımızı satıyoruz. Nakliye ayrı dert, döviz ayrı. Urfa’dan Gaziantep’ten pahalıyız çünkü Van’a ürün taşımak bile maliyetli.Zam yapınca bizi suçluyorlar ama biz de tüketiciyiz. Ev kiramı ödüyorum, benzin parası veriyorum, kredi kartıyla yaşıyoruz.”
Alternatif yok: Krediyle buzdolabı alan var
Fiyatlar öyle bir noktaya geldi ki, insanlar artık temel ev eşyaları için kredi kullanmak zorunda kalıyor.
“Bir kadın geldi geçen ay. Tek başına yaşıyor, çocuğu da var. Buzdolabı bozulmuş. 5 bin liralık buzdolabını kredi kartına taksitle aldı. Mecburdu. Alternatifi yoktu. O gün akşam eve dolapsız dönecekti.”
Peki çözüm ne?
Esnafın da halkın da ortak talebi denetim:“Herkes kafasına göre zam yapıyor. Ne bir denetim var, ne bir sınır. Kiralara da eşyalara da müdahale lazım. Birileri fiyat belirleyip gerisini bırakıyor. Biz de vatandaş da öylece bakıyoruz.”
