Van’da çayın en güzel hâli semaverde demlenir. Kentin dört bir yanını saran semaver dumanı, Vanlıların vazgeçemediği bir kültürün simgesi olmaya devam ediyor. Odun ateşinde demlenen çayın lezzeti, bu geleneği kuşaktan kuşağa taşıyor.
Van, sadece tarihiyle, doğasıyla ya da eşsiz kahvaltısıyla değil; aynı zamanda köklü ve sıcak insan ilişkileriyle şekillenen zengin kültürüyle de bilinir. Bu kültürün belki de en samimi ve ortak noktalarından biri semaverde demlenen çaydır. Evin önünde otururken, bahçede misafir ağırlarken, piknikte dinlenirken ya da esnaf sohbetlerinde; semaver dumanı Van sokaklarının adeta değişmeyen bir manzarası. Her Vanlının evinde mutlaka bir semaver bulunur. Çünkü burada çay sadece içilmez, paylaşılır. Dumanı tüten bir semaverin etrafında toplanmak, Vanlılar için hem bir gelenek hem de yaşam biçimi. Bu köklü alışkanlık, yerel ustaların elinde şekillenen semaverlerle bugüne taşınıyor. Van’da semaver üretimi ve kullanımı, sadece bir alışveriş değil, kültürel bir bağın da göstergesi olmaya devam ediyor.
VAN’DA SEMAVER GELENEĞİ YAŞATILIYOR
Van’da semaver, çay demlemenin ötesinde bir yaşam biçimi haline gelmiş durumda. Odun ateşinde pişen çayın dumanı, kentte hâlâ günlük hayatın ayrılmaz bir parçası. Van’da semaver sadece bir mutfak eşyası değil, aynı zamanda kültürel bir simge. Bahçede, ev önünde, piknikte ya da bir taşın üzerinde… Vanlılar için semaverin dumanı, çayın yanı sıra sohbetin, misafirperverliğin ve geçmişten bugüne taşınan bir geleneğin habercisi olarak görülüyor. Van’da “semaver dumanı görmeyen yoktur” sözünün halk arasında yaygınlaşması da bu bağlılığın en net göstergesi.
SEMAVER USTASI NİHAT ATACAN ANILIYOR
Van’da semaver denildiğinde akla gelen ilk isimlerden biri, merhum usta Nihat Atacan. Yıllarca semaver üretimiyle uğraşan Atacan, bu alanda Van kültürüne önemli katkılar sunmuş isimler arasında yer alıyor. Bugün hâlâ kentte semaver üretimi devam ederken, ustaların mesleğe duyduğu bağlılık geleneğin sürmesini sağlıyor.
SEMAVERCİLER SOKAĞI İLGİ GÖRÜYOR
Van’da semaver alışverişi için en çok ziyaret edilen yerlerin başında, halk arasında “Semaverciler Sokağı” olarak bilinen bölge geliyor. Bu sokakta odunlu, kömürlü ve elektrikli olmak üzere farklı türlerde semaverler satışa sunuluyor. Esnaf Ramazan Tanır, mangal ve soba ürünlerinin de rağbet gördüğünü belirtiyor. Semaver fiyatlarının 250 TL ile 1.250 TL arasında değiştiğini söyleyen Tanır, özellikle Van tipi semaverlerin büyük ilgi gördüğünü ifade ediyor. Erzurum yapımı semaverlerin de bölgede alıcı bulduğu biliniyor.
“EN GÜZEL ÇAY ODUNLU SEMAVERDEN İÇİLİR”
Semaver ustalarından Ferdi Akcan, bir semaverin ortalama 2 ila 3 saatlik bir çalışmayla üretildiğini belirtiyor. Üretimde krom çelik, sac ve bakır gibi malzemeler kullanılıyor. Etekli ve eteksiz modellerin yanı sıra, hem odunlu-kömürlü hem de elektrikli çeşitler bulunuyor. Akcan’a göre Vanlıların en çok tercih ettiği model odunlu semaverler:
“Odunlu semaver hem suyu daha hızlı kaynatıyor hem de çayın aromasını çok daha güzel ortaya çıkarıyor. Elektrikli semaverler pratik olabilir ama lezzet açısından kömürlü semaver bir adım önde.”
SEMAVERİN KÖKENİ ÇİN’E UZANIYOR
Semaverin tarihçesi ise oldukça eski. Rusçadaki “sama” (kendi) ve “varit” (kaynamak) kelimelerinden türeyen ve “kendi kendine kaynayan” anlamına gelen semaverin, ilk kez Çin’de üretildiği ve 17. yüzyılda Moskova’daki Çar’a armağan edildiği biliniyor. Anadolu’ya gelişi ise birkaç yüzyıl öncesine dayanıyor. Bugün özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde semaver, hâlâ çay demlemenin en geleneksel yolu olarak kullanılıyor.
KIRTLAMA USULÜYLE İÇİLEN SEMAVER ÇAYI
Van’a özgü çay içme alışkanlıklarından biri de kırtlama. Vanlılar çayı içerken şekeri çaya karıştırmak yerine, şekeri ağızlarına alıp ardından çay içiyor. Bu yöntem, çayın doğal tadını bozmadan tatlandırma imkânı sunuyor. Aynı zamanda bu alışkanlık, Van halkının çaya olan bağlılığını da gözler önüne seriyor.
BİR KÜLTÜR DEVAM EDİYOR
Bugün hâlâ her Vanlının evinde bir semaver bulunması, bu kültürel mirasın ne kadar güçlü bir şekilde yaşatıldığını ortaya koyuyor. Van’da semaver yalnızca çay demlemez; aynı zamanda geçmişin izini, el emeğini ve dost meclislerinin sıcaklığını da içinde taşımaya devam ediyor.
