Van, Türkiye’nin gastronomik açıdan en zengin illerinden biri olmasına rağmen, bu potansiyelini yeterince değerlendiremiyor.
Kadim tarihiyle kahvaltısıyla bilinen Van’da, kültürel miras olan yöresel yemeklerin tanıtımı ve korunması konusunda büyük eksiklikler yaşanıyor. Turizmci Murat Beyaz, Van mutfağının geleceğine dair dikkat çeken uyarılarda bulundu.
Yüzyılların Mutfağı Göz Ardı Ediliyor
Van, tarih boyunca İpekyolu üzerinde bir kavşak noktası olması sayesinde birçok farklı kültürün izini taşıyor. Türk, Kürt, Ermeni, Azeri, hatta Uzakdoğu ve Avrupa mutfaklarından etkilenmiş olan Van mutfağı, eşsiz bir kültürel mozaiği barındırıyor. Ancak bu benzersiz mutfak kültürü, gereken ilgiyi görmediği için günden güne silinme tehlikesiyle karşı karşıya.
Turizmci Murat Beyaz, bu durumu şu sözlerle dile getirdi:
“15-20 yıl önce Van’a gelen bir turiste yemek anlamında sadece kebap sunabiliyorduk. Oysa bu şehir, tarihi boyunca onlarca medeniyete ev sahipliği yaptı. Şimdi ise genç ve başarılı şeflerin çabalarıyla bu tablo değişmeye başladı. Bu umut verici bir gelişme, ama daha yapılacak çok şey var.”
Coğrafi İşaret Tescilleri Artıyor Ama Yeterli Değil
Son yıllarda Van mutfağına ait bazı yöresel ürünlerin coğrafi işaret tescili alması, gastronomi alanında bir bilinç oluşmaya başladığını gösteriyor. Murat Beyaz, bu konuda şunları söyledi:
“Birçok ürünümüz tescil aldı, almaya da devam ediyor. Ancak bu bilinç şehir geneline yayılmadıkça yeterli olmayacaktır. Van Mutfağı ile ilgili yazılan kitaplar, yapılan derlemeler var. Bu değerli çalışmaların daha çok desteklenmesi gerekiyor.”
Van’ın meşhur kahvaltısı da bu konuda eleştirilerden nasibini aldı. Beyaz, 7-8 üründen oluşan kahvaltının sunum ve hizmet kalitesinin çağın gerisinde kaldığını belirterek, “15 yıl önce verdiğiniz kahvaltı insanları memnun ediyordu ama artık beklentiler değişti” dedi.
Geleneksel Tarifler Kayboluyor: “Aktarım Zinciri Koptu!”
Van mutfağının geleceğini tehdit eden en büyük sorunlardan biri ise geleneksel tariflerin unutulması. Murat Beyaz, kültürel aktarım zincirinin kopmasından endişe duyduğunu vurguladı:
“Eskiden anneden kıza, kayınvalideden geline geçen tarifler artık aktarılmıyor. Bu zincir koptu. Ama genç şefler bu tarifleri toparlamaya çalışıyor. Artık bu derlemelerin meyvesini alma zamanı geldi.”
Tanıtım Eksikliği UNESCO Hedefini Zora Sokuyor
Van mutfağının en büyük handikaplarından biri ise yeterince tanıtılamaması. Beyaz, bu durumu açık bir şekilde dile getiriyor:
“Biz bize çalıp oynuyoruz. Dışarıdan gelen turistlere mutfağımızı tanıtacak bilgiye sahip tur rehberleri bile yok. Rehberlerin gastronomi konusunda eğitim alması şart. Ayrıca festivaller, sosyal medya iş birlikleri ve tanıtım organizasyonları da şart.”
UNESCO Kültürel Miras Listesi hedefi için ise oldukça ciddi uyarılarda bulunan Beyaz, “UNESCO listesine girmek demek, dünya çapında tescillenmek demektir. Bu sadece yemekle olmaz. Kültürel miras alanında da eksiklerimiz var. Kurumlar bu hedefi görev edinmeli” şeklinde konuştu.
Turist Sayısı Artıyor Ama Mutfağın Arzı Yetersiz Kalabilir
Van’da son yıllarda turist sayısında yaşanan artış, gastronomi sektörünü olumlu etkiliyor. Ancak bu artışın sürdürülebilir olması için hazırlıklı olunması gerektiğini ifade eden Murat Beyaz, şunları söyledi:
“Şu anda gelen turistleri memnun edecek düzeydeyiz. Ancak talep arttıkça arzın da buna paralel artması gerekiyor. Van bu potansiyele sahip bir şehir ama hazırlıklı olunmazsa sorun yaşanabilir.”
Van’ın Eşsiz Lezzetleri
Van mutfağı, sadece kahvaltısı ile değil, ana yemekleri, çorbaları, tatlıları ve mezeleriyle de oldukça zengin. İşte Van’ın öne çıkan bazı yöresel yemekleri:
Keledoş, Helise, Ayran aşı, Van kahvaltısı, Cılbır, Tandırda Van balığı, Bulgur aşı, Ciğer köftesi, Sengeser, Tuzlu balık, Pestilli lahana dolması, Etli köfte, Erişte pilavı, Kürt köftesi, Yoğurtlu yaprak sarması, Balık bostaniye, Mumbar dolması, Soğan dolması, Balık kızartma, Ekşili, Murtoğa, Van otlu peyniri, Van cacığı, Van çöreği, Van balı, Bal-kaymak, Çiriş mıhlası, Piti, Kavut, Gül reçeli, Çatal tatlısı.
Van Mutfağı İçin Acil Eylem Planı Şart
Van’ın tarihi ve kültürel zenginliği, mutfağına da yansımış durumda. Ancak bu potansiyelin korunması, tanıtılması ve gelecek nesillere aktarılması için kapsamlı bir stratejiye ihtiyaç var. Coğrafi işaretler, genç şeflerin çabaları ve artan turist ilgisi umut verici olsa da, UNESCO hedefi için çok daha kapsamlı bir çalışma gerekiyor. Kurumlar, sivil toplum ve sektör temsilcileri bu konuda el ele vererek harekete geçmeli. Aksi halde, Van mutfağının eşsiz lezzetleri sadece anılarda kalabilir.
