Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, iklim değişikliğiyle birlikte kar yağışının yerini sağanakların alması sonucu akarsu debilerinin düştüğünü, bunun da dünyada yalnızca Van Gölü’nde yaşayan inci kefalinin neslini ciddi şekilde tehdit ettiğini belirtti.
Bölge için ekolojik, ekonomik ve kültürel değeri yüksek olan ve yaklaşık 20 bin kişinin geçim kaynağını oluşturan inci kefali, değişen yağış rejimi nedeniyle üreme göçü ve yumurtlama alanlarında büyük riskle karşı karşıya bulunuyor.
Kaynak suları yeterince beslenemiyor
Prof. Dr. Alaeddinoğlu, yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
"Ancak yaşanan tüm bu iklimsel ve çevresel süreçler, balığın yaşam döngüsünü ciddi ölçüde olumsuz etkilemektedir. Havzayı besleyen akarsular geçmişte özellikle kış aylarında düşen kar yağışlarının toprağa sızmasıyla oluşan ve yüzeye kaynak suyu olarak çıkan sularla beslenirdi. Yani kar şeklinde düşen yağışlar, eridikten sonra toprağa sızar ve bu sızıntı kaynak sularını oluştururdu. Dolayısıyla havzanın birden fazla beslenme kaynağı bulunurdu. Ancak son yıllarda yağış rejimi değişti; kış aylarında düşen karın büyük bir kısmı artık yağmur ve sağanak şeklinde gerçekleşiyor. Sağanak yağış olduğunda toprak bu sudan yeterince faydalanamıyor ve su toprağa sızmadığı için hem yeraltı suyu hem de kaynak suları yeterince beslenemiyor. Bu da akarsuların yıl boyunca eskisi gibi su taşıyamayacağı anlamına geliyor. Kuraklık, artan buharlaşma ve yağışın sağanak şeklinde düşmesi bu süreci daha da hızlandırıyor."
Akarsular geçmişteki gibi su taşıyamayacak duruma gelecek
Alaeddinoğlu, kısa sürede düşen yoğun yağışların toprağa sızmak yerine yüzey akışıyla göle ulaştığını belirterek şöyle devam etti:
"Su miktarı azaldıkça inci kefalinin üreme dönemindeki göçü de olumsuz etkileniyor. Milyonlarca balık dar alanlara sıkışıyor; yumurtlama göçünü tamamlamak her geçen yıl daha da zor hale geliyor. Ayrıca Van Gölü’ne dökülen birçok akarsuda küçük çağlayanlar bulunuyor ve su miktarı azaldığında balıkların bu çağlayanları aşması daha da güçleşiyor. Bu da balığın üst çığırlara doğru yaptığı yolculuğu sekteye uğratıyor."
Türün devamlılığı tehlikeye girecek
Prof. Dr. Alaeddinoğlu, göç yolunu kolaylaştıracak önlemler alınmazsa türün geleceğinin karanlık olduğunu vurgulayarak sözlerini şöyle tamamladı:
"Üremesi, çoğalması ve dolayısıyla türün devamlılığı tehlikeye girecek. Bu durum göldeki balıkçılık faaliyetlerini de doğrudan etkiler; insanlar balık tutamaz hale gelir. İnci kefaliyle geçimini sağlayan binlerce insan var. Ayrıca bu balık diğer et türlerine göre daha ucuz olduğu için milyonlarca insan için temel bir besin kaynağı olma özelliği taşıyor. İnci kefalinin azalması bu açıdan da büyük bir olumsuzluk oluşturacaktır. Bunun yanında inci kefali, bölgede bir kültür ve sağlık değeri taşır. Bu nedenle havzanın tüm bu unsurlar göz önünde bulundurularak yönetilmesi lazımdır."
