Van’da kırmızı alarm kaldırıldı denildi ama bazı türlerde alarm tamamen kaldırılmış değil.
Nesli uzun yıllardır tehlike altında olan, farklı göz renkleri ve bembeyaz tüyleriyle bilinen Van kedileri, artık "kırmızı alarm" seviyesinde değil. Yüzüncü Yıl Üniversitesi bünyesinde yürütülen çalışmalar, türün korunmasında büyük başarı sağladı. Ancak bazı türlerde risk hâlâ sürüyor.
Van’a özgü nadide bir tür olan Van kedileri, koruma altındaki "Van Kedi Villası"nda ilgiyle bakılıyor. Türkiye’nin dört bir yanından ve yurt dışından gelen ziyaretçilerin ilgisini çeken sevimli kediler, özellikle farklı renkteki gözleriyle dikkat çekiyor. Yüzüncü Yıl Üniversitesi bünyesindeki Van Kedisi Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde, kedilerin neslinin korunmasına yönelik çalışmalar yıl boyu aralıksız devam ediyor. Her yıl üç ayrı parti halinde gerçekleşen doğumlarla yeni bireyler dünyaya geliyor. Bu yıl da kedi villası, minik ve sağlıklı yavrularla şenlendi.
DOĞUMLAR PLANLI ŞEKİLDE GERÇEKLEŞTİRİLİYOR
Doç. Dr. Abdullah Kaya, Van Kedisi Araştırma Merkezi Müdürü olarak süreci şöyle aktardı:
“Şimdi tabii ki Yüzüncü Yıl Üniversitesi Van Kedisi Araştırma Merkezi doğumları senkronize yaptırıyor. Yani üç parti şeklinde doğumları yaptırıyor. Dolayısıyla da bunun hem bizim bina kapasitemiz açısından hem hayvanlarımızın sağlığı açısından bunu gerekli görüyoruz. Ocak ayından şubat ayından başlama sürecinde üç grup şeklinde doğumları gerçekleştirdik ve son grup da bitti. Şu anda iki üç tane annenin hamileydi. Onlar da doğum yaptılar. Yani şu anda 2025'de doğum yapacak bütün Van kedileri doğum yapmış oldu.”
HEDEF SAYI VE KALİTE TUTTURULDU
Doğumlarla ilgili değerlendirmesini sürdüren Kaya, 2025 yılı doğumlarının merkez için oldukça verimli geçtiğini ifade ederek şunları söyledi:
“Biz bu 2025 yılında gerek doğum, doğan yavruların kalitesi gerekse sayısal açısından verimli geçtiğini düşünüyoruz. Çünkü hedeflerimizi tutturmuş durumdayız. O bizim için sevindirici bir şey. Yani bizim amacımız sadece üretmek değil, bizim amacımız kaliteli oranı üretmek. Onun için seçici davranıyoruz, çok titiz davranıyoruz ve ıslah çalışmasını çok sıkı yapıyoruz. O nedenle öyle şey yoksa dersin ki ya sayı artsın ama nasıl bir sayı, nasıl deforme, orijinal forma yakın mı değil mi? Onun bizim için çok çok önemi var. Yani üç tane olsun çok kaliteli olsun.”
YAVRU SAYISI KASIM-ARALIK AYLARINDA NETLEŞECEK
Yeni doğan Van kedilerinin sayısı henüz netleşmedi. Kaya, bu konuda şunları söyledi:
“2025 yılında kedi ailesine kaç yeni kedi katıldı? Şimdi o rakamı şu anda daha toparlamadık. Yani Aralık, Kasım’ın sonunda o rakamı belirleyeceğiz. Ama hedeflerimizi tutturduğumuzu söyleyebiliriz.”
HER KEDİ DOĞUM YAPMIYOR: SEÇİCİ ISLAH POLİTİKASI
Araştırma merkezinde her kedi doğum yapamıyor. Kaya, sadece genetik olarak orijinal Van kedisi özelliklerini taşıyan hayvanların damızlık olarak kullanıldığını şöyle açıkladı:
“Van Kedisi Araştırma Merkezi'nde çok sayıda kedi var. Ama bu kedilerin hepsi doğum yapabiliyor mu? Hayır. Bunun ıslah çalışmasında kullanılabileceği damızlık olarak kullanabileceğimiz hayvanlara doğum yaptırdık. Dolayısıyla burada olup da bizim düşündüğümüz kalitede orijinal Van kedisi doğurmayan anneler de var. Ve onlar doğum yapmıyor. Ve onları damızlıkta da kullanmıyoruz. O nedenle orijinal yavru doğurmaya yakın olan annelere ağırlık veriliyor. Ve her sene bu değerlendirme yeniden yapılıyor. Yani bizim her sene sonunda, o sene doğum yapan bütün anneleri ve damızlık babaları kontrolden geçiriliyor. Hangi ailede nasıl bir davranış olmuş, hangi grup nasıl bir kalitede yavru doğurmuş ve bunları tek tek değerlendiriyoruz. Bu değerlendirme sonucuna göre 2026 yılında kimlerin damızlık olacağına karar veriyoruz. Dolayısıyla bu sene bizim düşündüğümüz gibi kaliteli yavru doğurmayan anne, 2026'da doğum yapamayacak.”
FARKLI GÖZ RENGİNE SAHİP KEDİLER HÂLÂ SIKI KORUMA ALTINDA
Van kedilerinin soyu tehlikeden uzaklaştırılsa da, koruma çalışmaları devam ediyor. Kaya, özellikle farklı göz rengine sahip Van kedilerinin hâlâ sıkı koruma altında olduğunu vurgulayarak şunları söyledi:
“Van kedisi hâlâ koruma altında bir hayvandır. Yani bu koruma ile ilgili bizim herhangi bir ciddi gevşetmemiz söz konusu değil. Ama Van kedisi derken biz üç grubu kastediyoruz. İki gözü turkuaz olanlar, iki gözü kehribar olanlar ve bir gözü turkuaz, bir gözü kehribar olanlar. İki gözü turkuaz ve iki gözü kehribar olanlar çok fazla olduğu için onlara çok ağır izolasyon uygulamıyoruz. Ama farklı göz rengine sahip olan, yani bir gözü kehribar bir gözü turkuaz olanlarda hâlâ çok sıkı bir şekilde koruma uygulanıyor. Ve bu kedilerin yurt dışına çıkışı yasak pozisyonundadır. Dolayısıyla da buna ‘kırmızı’ diyorsanız, kırmızı kalkma durumu söz konusu değildir.”
TÜRÜN KORUNMASINDA TÜRKİYE BAŞARILI BİR MODEL SUNUYOR
Uzmanlar, yıllar süren titiz çalışmalarla Van kedisinin soyunun güvence altına alındığını belirtiyor. Van Kedisi Araştırma Merkezi, hem bilimsel hem de etik yaklaşımla, bu özel ırkı koruma altına alarak gelecek kuşaklara aktarmayı hedefliyor. Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nin Van kedileri üzerindeki çalışmaları, Türkiye’nin biyolojik mirasını koruma yolunda önemli bir örnek olmaya devam ediyor.
