Van’da işsizlik ve güvencesiz çalışma artık bir geçim sorunu değil, toplumsal bir krize dönüşmüş durumda. Kentte iş bulamayan gençler batıya göç ederken, ağır şartlarda çalışıyor, bazıları ise geri dönemiyor. Mikrofon uzattığımız Vanlılar, “İş yok, umut kalmadı” diyerek yaşadıklarını anlattı.
Türkiye’nin en genç nüfusuna sahip illerinden biri olan Van’da genç işsizliği, önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. Van’da genç nüfus artarken, bu nüfusu istihdam edebilecek sürdürülebilir ve nitelikli iş alanlarının sınırlı kalması, gençlerin işgücü piyasasından uzaklaşmasına neden oluyor.
Vanlılar, işsizlik ve istihdam sorunu ile boğuşuyor. Genç nüfusun her geçen gün arttığı kentte, sanayi yatırımlarının yetersizliği, üretim tesislerinin yok denecek kadar az olması ve denetimsiz çalışma düzeni, binlerce insanı memleketinden koparıyor. Van’da kalanlar düşük ücret, sigortasızlık ve uzun çalışma saatleriyle hayata tutunmaya çalışırken; iş bulamayanlar İstanbul, Ankara, Antalya gibi batı illerine gidiyor. Ancak bu yolculuk çoğu zaman umut değil, sömürü ve ölümle sonuçlanıyor.
“BU ÜLKEYİ İNŞA ETTİK, AMA MEMLEKETİMİZDE İŞ YOK”
Vanlı vatandaş Nurettin Çelikbaş, yıllarca batı illerinde çalıştığını belirterek şunları söyledi:
“Bir Vanlı olarak batıda büyümüş bir insanım. Antalya, Alanya taraflarında çalıştım. Biz bu işleri çok iyi biliyoruz. Batı’daki otelleri, villaları, yolları kim yaptı? Doğu insanı yaptı. Van halkı yaptı. Önce amele olarak gittik, çalışkan olduğumuz için bugün çoğu insan iş adamı oldu. Ama kendi memleketimize gelince iş yok. İnsanlar burada piyasanın yarısına çalıştırılıyor, uzun saatler çalıştırılıyor. İş olanakları sınırlı olduğu için gençler batıya gidiyor. Orada da ağır şartlarda çalışırken ölenler oluyor. Doğu soğuk diye bahane ediyorlar. İstanbul’da da kar yağıyor, Ankara’da da soğuk. Her iş doğuda da yapılır. Ama yatırım yok. Fabrika yok. Üretim yok. O yüzden gençlerimiz gidip ölüyor.”
VAN’DA ÇALIŞMA DÜZENİ: SİGORTASIZ, DENETİMSİZ, GÜVENCESİZ
Çelikbaş, Van’daki çalışma düzenini şu sözlerle anlattı:
“Asgari ücret alan çok az. Çoğu kişi sigortasız çalışıyor. Denetim olsa kimse sigortasız işçi çalıştıramaz. İş ayakkabısı bile verilmiyor. Maaşlar düzgün ödenmiyor. Benim çocuklarım bile sigortasız çalıştırıldı. Bizzat iş yerine gidip müdahale etmesem sigorta yatırılmayacaktı. Denetim yok. Olsa bunların hiçbiri yaşanmaz.”
“OKUDUK AMA KARŞILIĞI YOK: MEZUNUZ, İŞSİZİZ”
Genç ve üniversite mezunu Beyza İnan, yaşadığı çıkmazı şu sözlerle anlattı:
“Üniversite mezunuyum ama iş yok. Gerçekten yok. Olan işler de asgari ücretin altında. Sigorta zaten çoğu yerde yok. Kira 20 bin lira olmuş. Doğalgaz, elektrik, mutfak… Bu insanlar ne yapacak? Ne yiyecek ne içecek? Çalışmak istiyoruz ama şartlar insanlık dışı. Asgari ücretin altında çalışmak bana artık enayilik gibi geliyor ama çalışmasan da olmuyor. Mecbur bırakıyorlar.”
“ÇALIŞTIRIP PARASINI VERMEYENLER VAR”
Bir başka vatandaş, yaşanan mağduriyetleri şöyle anlattı:
“İş bulanlar da mutlu değil. Bir ay, iki ay çalıştırıp parasını vermeyenler var. Şikâyet edince ‘verirsen ver’ diyorlar. 20 bin liranın artık değeri kalmadı. İnsanlar güvencesiz, korkudan sesini çıkaramıyor.”
GEÇİM YOK, GELECEK YOK: GENÇLER GURBETE MECBUR
İsmini vermek istemeyen yaşlı bir vatandaş ise ailesinin yaşadıklarını anlattı:
“İki üç kişi çalışıyor ama bir evi geçindiremiyorlar. İş yok. Benim oğlum da gurbete gitti. Burada geçinemedi. Gençler mecbur gidiyor. Başka çareleri yok.”
“VAN’DA KADINLAR YALNIZ VE KORUMASIZ”
Anne olan Necla Tak, yaşadığı çaresizliği gözyaşları içinde anlattı:
“4 yıldır iş arıyorum. Valiliğe gittim, kaymakamlığa gittim, CİMER’e yazdım. Hiçbir sonuç yok. Kadınlar Van’da sahipsiz. Sigorta yok, maaş yok. Kadınlar çalışmak için gidiyor, istismara uğruyor. Ben bir anneyim. Kadınlar bu ülkede yalnız bırakılıyor.”
