Van’da perakende alışveriş alışkanlıkları köklü biçimde değişiyor. Her sokak başında açılan zincir marketler, yalnızca mahalle bakkallarını değil, yıllardır bölgeye mal dağıtan geleneksel toptancıları da vurdu. 32 yıldır toptancılık yapan bir esnafın ifadeleri tabloyu özetliyor: “Eskiden torbayla nohut, fasulye verirdik. Şimdi insanlar bir kilo alıyor, bitince bir kilo daha alıyor. Toptan almanın anlamı kalmadı.”
“Evde Çerez Bile Lüks Oldu”
Zincir marketlerin tedarik zincirleriyle baş edemediklerini belirten esnaf, ekonomik koşulların da etkisiyle artık hanelerde ‘torbalık’ yerine ‘kiloluk’ alışveriş yapıldığını söylüyor. “600-700 TL’ye çıkmış iyi bir çerezin kilosu. İnsanlar artık gramla ürün soruyor. Böyle giderse bizim iş kalmayacak,” diyor.
Bayramlar Arası Sessizlik Derinleşti
Toptancı esnafı, Ramazan ile Kurban Bayramı arasında yaşanan alışıldık durgunluğun bu yıl bambaşka bir boyuta ulaştığını belirtiyor. “Yeminle 20 yıldır böyle durgunluk görmedim. Eskiden bayramdan sonra işler açılırdı, şimdi neredeyse hiç sipariş gelmiyor” ifadelerini kullanıyor.
“Zincirler Her Yere Girdi, Biz Dışarda Kaldık”
Geleneksel toptancı sisteminin çöktüğünü dile getiren esnaf, zincir marketlerin mahalle içine kadar yayılmasının zincirin son halkasını da kopardığını belirtiyor. “Artık çarşılara mal verdiğimiz bakkallar bile yok. Büyük zincirlerle çalışamıyoruz, küçük esnaf da ayakta duramıyor. Bizim gibiler yavaş yavaş tarih oluyor” sözleriyle içinde bulundukları durumu özetliyor.
Ekonomik Kriz, Alışverişi Parçalı Hale Getirdi
Toptancıların gözlemleri, yalnızca sektörün değil, tüketici alışkanlıklarının da hızla değiştiğini ortaya koyuyor. Esnaf artık stoklu alışveriş yapan müşteri kalmadığını, vatandaşın ihtiyacı kadarını alabildiğini söylüyor. “Bir kilo bulgur alıp, haftaya yine geliyor. Çünkü bütçeler planlı değil, gelirler yetmiyor” deniyor.
Van'da yaşanan bu sessizlik, yerel ekonomideki dönüşümün ve daralan alım gücünün açık bir göstergesi olarak yorumlanıyor. Zincir marketlerin yükselişiyle birlikte, mahalle kültürüyle bütünleşmiş küçük esnaf ve toptancılar yeni bir çıkış yolu arıyor.
